Η ιστορική αναδρομή της Χίου είναι εντυπωσιακή και χαρακτηριστική, λόγω των ιδιαιτεροτήτων της. Η ανάπτυξη της, οι σχέσεις της με τη Μ.Ασία (Σμύρνη, Φώκαια) και κυρίως η παραγωγή και εμπορία της μαστίχας, προϊόντος μοναδικού και εκτιμώμενου, της δημιούργησαν ιστορικά γεγονότα, των οποίων η πολυπλοκότητα αποτελεί έναν ελκυστικό πόλο για τους μελετητές της. Ας σημειώσουμε ότι σε όλη την ιστορική της αναδρομή, τουλάχιστον από το 16ο αιώνα και μετά, τα πιο γνωστά κράτη της Ευρώπης διατηρούσαν προξένους στο νησί για να υπερασπιστούν τα συμφέροντα τους.
Η ιστορία της Χίου ξεκινά από την προϊστορική εποχή, στο τέλος της οποίας εγκαθίστανται στο νησί προελληνικές φυλές. Είναι ίσως ο μοναδικός τόπος που υπέστη τόσο μεγάλο αριθμό συμφορών είτε από πόλεμο και εισβολές είτε από σεισμούς. Μετά την εποχή του Χαλκού εγκαθίστανται εκεί Ίωνες και η Χίος γίνεται μια από τις 12 πόλεις που αποτέλεσαν την Ιωνική Συνομοσπονδία (Πανιώνιος Δωδεκάφυλης).
Τον 8ο αι. π.Χ. γεννιέται στη Χίο, σύμφωνα με την παράδοση, ο Όμηρος, ο δημιουργός των σπουδαιότερων ίσως ποιητικών κειμένων του κόσμου, της Ιλιάδας και της Οδύσσειας. Μετά το τέλος της Συνομοσπονδίας η Χίος αναμείχτηκε στους πόλεμους των ελληνικών πόλεων, ενώ την ίδια εποχή ιδρύεται εκεί η περίφημη Σχολή Γλυπτικής.
Το 495 π.Χ. η Χίος υποφέρει από την επίθεση των Περσών και λίγα χρόνια αργότερα συμμετέχει με τα πλοία της στην Αθηναϊκή Συμμαχία. Κατά τη Ρωμαϊκή εποχή δέχθηκε βοήθεια από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Τιβέριο λόγω της καταστροφής της από τους σεισμούς. Στη Βυζαντινή πάλι εποχή οι Χιώτες ευημερούσαν, καθώς είχαν άψογο εμπορικό στόλο, όμως, παρά την προσπάθεια των Βυζαντινών να υπερασπιστούν το νησί, το κατέλαβαν οι Ενετοί και μετά οι Γενοβέζοι, που το κράτησαν μέχρι το 1566 που ενσωματώθηκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Τέλος, στα χρόνια της επανάστασης, όταν με την υπόλοιπη Ελλάδα εξεγέρθηκε εναντίον του Οθωμανικού ζυγού, τιμωρήθηκε με τον χειρότερο τρόπο: οι Τούρκοι έσφαξαν 25.000 και απήγαγαν 47.000 ως σκλάβους. Η σφαγή της Χίου συγκλόνισε τον κόσμο και ενέπνευσε τον γνωστό ζωγράφο Delacroix, ο οποίος φιλοτέχνησε τον πινάκα ‘La massacre de Chιos’. Σήμερα η Χίος φημίζεται για την ναυτιλία και τη συμβολή της στο διεθνές εμπόριο.